Een portret teken ik graag met potloden. Je kunt hiervoor een willekeurig potlood nemen, maar niet elk potlood is hetzelfde. Om te voorkomen dat je tekening veel te licht, te donker of vlekkerig wordt, is het van groot belang te weten wat de eigenschappen zijn van een specifiek potlood en hoe je ze het best kunt gebruiken. Het kiezen van de juiste potloden is dan ook best belangrijk bij portrettekenen.
Laat mij me even aan je voorstellen: mijn naam is Mandy Groot en ik heb al meer dan 40 jaar ervaring met portrettekenen. Zelf heb ik aan den lijve ondervonden hoe belangrijk het is om met de juiste potloden aan de slag te gaan. Deze ervaring deel ik graag met je, zodat jij deze tijd niet kwijt bent aan het ondervinden.
In dit artikel deel ik graag mijn opgedane kennis om je te informeren over de verschillende eigenschappen van potloden. Uiteraard heb ik niet alle wijsheid in pacht, dat kan ook niet. Toch ben ik wel van mening dat het zinvol is om de ervaringen en kennis die ik de afgelopen 40 jaar heb opgedaan te delen. Hoe meer je van teken/schildermaterialen weet, hoe beter je het gericht kunt inzetten! 🙂
Potloden voor portrettekenen
Voor het tekenen van portretten gebruik ik doorgaans grafiet potloden. Dit zijn de potloden die het meest bekend zijn. Ze zijn makkelijk in gebruik, goed te slijpen en ook makkelijk uit te gummen 😉
Hardheden van grafietpotloden
Een HB potlood is volgens mij het meest bekende en gebruikte potlood. Dit potlood is niet te hard en niet te zacht. Prima om bijvoorbeeld schetsen mee te maken!
Als je bij een boekhandel of kunstenaarswinkel vraagt om een grafietpotlood, dan zul je ontdekken dat er veel verschillende soorten zijn… maar ja, welke ga je kiezen en belangrijker nog… waarom?
Hieronder een beetje uitleg over de aanduiding van de diverse hardheden:
Even een weetje vooraf: de grafietstift is gemaakt van grafiet vermengd met water en klei. De hoeveelheid klei zorgt voor de hardheid; hoe meer klei, hoe harder het potlood.
De hardheid van een potlood wordt aangegeven met een H of B.
- H = Hard
- B = Zacht
Er kan een cijfer voor de letter staan; hoe hoger het cijfer, des te harder of zachter.
Een 6H potlood zal door de hardheid minder makkelijk grafiet op je papier achterlaten. Je tekening zal heel licht blijven en je kunt er weinig contrast mee aanbrengen. Het is een heel fijn potlood om lichte schetsen mee te maken èn kan heel handig zijn om zelfs de meest lichte plekken te voorzien van een heel klein beetje “kleur” verschil (zoals bijvoorbeeld in het oogwit). Let op dat je met zo’n hard potlood niet te stevig in het papier drukt, want grote kans dat je het papier beschadigt en die lijnen krijg je niet zo makkelijk weg gegumd.
Een 6B potlood is daarentegen heel zacht en laat heel makkelijk grafiet achter. Hierdoor is er wel sneller kans op vlekken, dus tijdens het tekenen goed opletten dat je niet met je hand over je werk gaat. Dek je het af, bijvoorbeeld met een tissue. Een B potlood is heel prettig om contrast mee aan te brengen. Ook hier geldt: breng het niet met harde druk aan, want als je het weg wilt gummen is de kans groot dat je niet alles weg krijgt.
Beste potlood om mee te portret tekenen
Als ik start met het tekenen van een portret begin ik met een lichte opzet. Dit doe ik bijvoorbeeld met een 4 H-potlood. Zoals je hierboven hebt kunnen lezen is dit een wat harder potlood. Het is aan te bevelen met zachte druk te werk te gaan! Een H-potlood gebruik ik alleen om de basisvorm met zachte lijnen aan te brengen.
Vervolgens gebruik ik een iets minder hard potlood, bijvoorbeeld 2H, dan HB, 2B enzovoort… Hiermee ben ik in staat de eerste laag meer “aan te zetten”, omdat een minder hard potlood meer grafiet achter laat.
Door steeds een minder hard potlood te gebruiken kun je meer contrast aanbrengen.
Tip: bouw je werk op in laagjes en oefen niet te veel druk uit op het papier.
Potloden die makkelijk gummen
In principe is elk grafietpotlood goed uit te gummen, mits je… jawel, daar heb je ‘m weer 😉… niet te hard op je papier drukt.
Scherpte van de punt van het potlood
Wat mij betreft is het heel belangrijk de punt van een potlood goed scherp te houden. Met een scherpe punt kan ik kleine details weergeven. Dit zou met een botte punt echt niet lukken. Tijdens het tekenen slijp ik dan ook regelmatig mijn potloden.
Houtskool gebruiken voor portret tekenen
Je kunt ook kiezen voor houtskool. Dit is een heel fijn materiaal om mee te tekenen! Houd er wel rekening mee dat houtskool vlekt. Houtskool kan ervoor zorgen dat je tekening een wat smoezelig resultaat heeft. Persoonlijk vind ik houtskool een heerlijk materiaal om mee te werken, omdat het zich makkelijk, met behulp van je vingers, laat vervagen. Daarnaast kun je er een stoere look mee creëren!
Welk merk potlood moet ik kiezen?
Er zijn veel verschillende merken op de markt. Je hoeft echt niet de duurste potloden aan te schaffen, maar persoonlijk zou ik de goedkoopste laten liggen. Mijn ervaring is namelijk dat deze potloden, in verhouding met de net iets “duurdere” potloden wat “korrelig” zijn (zelfs de B-varianten). Als ik met deze potloden aan het tekenen ben, komt het nogal eens voor dat er ineens een hard stukje in de punt zit waarmee er krasjes in het papier ontstaan. Ik weet het niet zeker, want ik heb het nooit laten uitzoeken, maar ik heb het idee dat er mogelijk wat grovere, dus minder fijn gemalen klei met het grafiet vermengd wordt.
Met de wat kostbaardere potloden heb ik deze ervaring niet of nauwelijks. De potloden waar ik meestal mee werk zijn van het merk Derwent. Daarnaast heb ik een paar grafietpotloden van Caran d’ Ache. Het grafiet van deze potloden is zeer fijn gemalen, waardoor ze super zacht tekenen! Ze zijn niet goedkoop. Toch heb ik het er wel voor over om meer te betalen, want ze tekenen geweldig prettig en dat zorgt voor nog meer plezier tijdens het tekenen.
Grafiet potloden zijn vaak verkrijgbaar in setjes. Van de bekendere merken kun je ze veelal ook los kopen. Handig voor als je precies weet welke potloden je het liefst gebruikt!
Leuk weetje: Vind je het glimmende effect wat je met grafiet creëert niet mooi, dan is er goed nieuws! Er zijn namelijk matte grafiet potloden van Faber Castell verkrijgbaar. Hierover heb ik een YouTube-filmpje gemaakt:
Conclusie
Wat is het beste potlood? Dat vind ik niet makkelijk te beantwoorden. Als je het hele artikel hebt gelezen zul je het waarschijnlijk met me eens zijn dat het van nogal wat factoren afhangt. Er is niet één potlood aan te wijzen als het beste potlood om portretten mee te tekenen. Je zult het zelf moeten ervaren.
Zoals aangegeven ben ik dol op de grafietpotloden van Caran d’Ache. Toch gebruik ik meestal Derwent en Faber Castell. Afhankelijk van wat je ervoor over hebt, kan ik alledrie merken aanbevelen.
Veel tekenplezier gewenst!
